Op dinsdag 20 mei organiseerde Duurzaam Digitaal in het Forum Groningen de lezing ‘De AVG in kaart: navigeren tussen kansen en kaders’, gegeven door hoogleraar Aline Klingenberg.

In haar verhaal nam ze ons mee in haar brede observaties over de toepassing van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), afgewisseld met persoonlijke ervaringen, praktijkvoorbeelden en kritische reflecties op de wetgeving.

Hoogleraar Klingenberg opende haar lezing met de constatering dat overheidsorganisaties – waaronder gemeenten – veel macht hebben en daarom extra zorgvuldig moeten omgaan met persoonsgegevens. De wet is daarbij geen belemmering, maar juist een belangrijk kader om inwoners te beschermen. Toch blijkt in de praktijk dat wetgeving soms ontbreekt, onduidelijk is, of niet voldoende aansluit bij de realiteit van alledag. Ze illustreerde dit met voorbeelden uit haar eigen leven, zoals het moment dat ze vragen stelde over het elektronisch kind dossier van haar eigen kind of de keer dat haar afvalcontainer ondanks expliciet verzet toch werd gechipt door de gemeente. Beide situaties lieten volgens haar zien hoe inwoners soms het gevoel hebben geen echte regie te hebben over hun gegevens – terwijl dat wel van hen verwacht wordt.

Wat opviel, was haar kritische blik op de rol van de wetgever. Volgens haar is de AVG geen nieuwe of strenge wet, maar een uitwerking van bestaande regels over privacy. Tegelijk gaf ze aan dat de wetgever vaak niet duidelijk genoeg is. De AVG is met te weinig handvatten en kaders meegegeven, waardoor iedereen er zelf mee aan de slag is gegaan. Bovendien is andere wetgeving die de wettelijke grondslag vormt voor de AVG niet aangepast, terwijl dat wel had moeten gebeuren. Dit alles maakt het voor gemeenten en uitvoerende organisaties lastig om de regels goed toe te passen in de praktijk.

Daarnaast blikte Klingenberg terug op haar onderzoek naar de decentralisaties in het sociaal domein, waarin zij vaststelde dat gemeenten in 2015 nauwelijks voorbereid waren op de eisen van de privacywetgeving. Tegelijkertijd werd van hen verwacht dat ze met elkaar gegevens deelden en burgers goed informeerden. Dat leidde tot een gefragmenteerd systeem zonder duidelijke regie, iets wat volgens haar nog altijd doorwerkt.

Tot slot benadrukte ze dat de AVG vaak onterecht als ‘lastige’ wet wordt gezien. Net als de Algemene wet bestuursrecht (Awb) biedt de AVG géén bevoegdheden, maar geeft ze regels voor hoe bestaande bevoegdheden verantwoord moeten worden uitgevoerd. Zorgvuldigheid, transparantie en het respecteren van de rechten van inwoners zouden centraal moeten staan in hoe overheden met data omgaan. Haar oproep aan gemeenten was helder: blijf kritisch, stel vragen en accepteer niet zomaar dat iets ‘niet mag’ – vaak is er meer mogelijk dan gedacht.